104 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN VE LOZAN’IN 100. YILINA ARMAĞAN petrollerini kontrol etmek amacıyla bölgedeki Kürtler üzerinde etkin bir siyaset izlemeye çalışmaktaydı. Daha Mondros Mütarekesi öncelerinde başlayan bu konudaki İngiliz faaliyetlerinin’5bir uzantısı olarak Lozan Konferansında İngiltere; Türkiye Müslümanları arasında dil ve ırk ayrımı yaparak, özellikle Kürtleri ayrı tutmak’6, onları da azınlık statüsüne sokmak için çalışmaktaydı. Türkiye ise, daha Misak-ı Milli’de açık olarak dayandığı toplumsal tabanı deklere etmişti. Buna göre Arap olmayan Osmanlı Müslüman çoğunluğunun oturduğu topraklar sınır olarak belirlenmişti. Bu sınır Kürtleri kapsadığı gibi; Lozan’da da Müslüman olmayanların dışındakilere azınlık niteliği ve hakları tanımaya yanaşmadı. Nihayet Lozan Konferansında Türkiye, ülkesindeki Müslümanların çeşitli unsurları arasında ne kuramsal olarak, ne uygulamada herhangi bir ayrım gözetilmediğini, dolayısıyla Türkiye’de Müslüman azınlıklardan söz edilemeyeceğini savunmuştur. İngiltere, antlaşmaya hiç değilse “bütün azınlıklar” deyimini sokmaya çalışmış’7, fakat başarılı olamamıştır. Günümüzde yürütülen tartışmaların en ilginç olanı kuşkusuz “azınlık” tartışmaları üzerine olandır. Genel olarak Lozan Antlaşması ve sonrası süreci topyekün reddeden muhalif çevrelerin özelde Lozan Barış Antlaşması’nın azınlıklara ilişkin hükümlerini (Madde 37-45 arası) referans kabul etmeleri oldukça ilginçtir. Lozan Barış Antlaşması sonrasında Türkiye İnsan Hakları belgesi dahil bir çok uluslararası belgeyi imzalamış olmasına, uluslararası standartlarda değişen hak ve azınlık anlayışına ilişkin yeni referansları iç hukukuna taşıyor durumunda olmasına karşın, Lozan Barış Antlaşması’nın bu konudaki hükümlerini tartışıyor olmanın kuşkusuz farklı anlamları vardır. Özellikle Lozan Barış Antlaşması’nın günümüzde yeniden yorumunu yaparak azınlıklara ilişkin hükümlere Türkiye’nin uymadığını göstermeye çalışmak kadar, 5 Bu konuda ayrıntılı bilgi için bakınız: M. K. Öke, Musul ve Kürdistan Sorunu (1918-1926), Ankara 1992, s. 1-206. 6 Ö. Kürkçüoğlu, a.g.e., s. 285. 7 Ö. Kürkçüoğlu, a.g.e., s. 285. Ayrıca bakınız: A. Haluk Ülman, “Türk Dış Politikasına Yön Veren Etkenler (1923-1968)”, SBF. Dergisi, C: XXIII., Sayı: 4 (Eylül 1968), s. 246 vd. A. Haluk Ülman, “Ufuktaki Tehlike: Kürt Sorunu I. Lozan Günlerinde Batılıların Umutları’, Forum Dergisi, 1 Ekim 1967; R. W. Child, Age, s. 72-73. M. K. Öke, a.g.e., s. 104-107.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1