114 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN VE LOZAN’IN 100. YILINA ARMAĞAN paratorluğu zorlamaya başlamış ve bu da göçmenlerin yerleştirilmelerini bir düzene bağlamak konusunda onu daha ciddi önlemler alıp kurumlar oluşturmaya yöneltmiştir. Ancak İmparatorluğun son yüzyılı içindeki arka arkaya gelen savaşlar, savaş ekonomisinin yarattığı olumsuz etki, göç olgusu ile sürekli karşılaşan İmparatorluğun bu büyük sorunu göçmenleri de memnun edecek tarzda çözmesini engellemiştir. Cumhuriyetin ilanına kadar olan süreçte Birinci Dünya Savaşı’nın hemen öncesindeki Balkan Savaşları sırasında yaşanan büyük ve dramatik göç hareketi ile genel olarak Rumeli’den, Balkanlardan Türkiye’ye dönük göçler, Türk tarihi üzerinde daha derin bir etki yaratmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra da devam edecek olan yer değiştirmelerin, topraklarında savaş yaşanmış, yerleşilebilecek alanları tahrib olmuş ve çok ciddi imar sorunu bulunan bir ülkede yaşandığını dikkate almak gerekmektedir. Lozan Antlaşması ile karara bağlanan Mübadele konusunun hangi ekonomik, toplumsal koşullar içinde yürütüldüğünü ve özellikle sağlıklı bir iskân siyaseti için önceliğin imar sorununun çözümlenmesinde bulunduğunu göz önünde bulundurmak doğru bir analiz için gereklidir.17 Yakın dönem Türkiye- Yunanistan ilişkisi içinde önemli bir yer tutan ve Türkiye’de yaşayan Rumlarla Yunanistan’da yaşayan Türklerin karşılıklı değiş tokuş edilmesi anlamına gelen Mübadele konusu, sonuçlandırılması uzun yıllara yayılmış oldukça zorlu bir sürece işaret etmektedir. Lozan Barış Anlaşması’na bağlı olarak mübadelenin başlamasından çok önce Anadolu’ya yönelik göç hareketi başlamış bulunuyordu. Balkan Sorunu’nun ortaya çıkmasından itibaren yani Balkanlarda ulusçuluk faaliyetlerinin başlamasından bu yana bulundukları topraklarda hayatlarını güvende hissetmeyen Türk ve Müslüman nüfus Anavatana doğru göçe başlamıştı. Uzun yıllar boyunca Türk egemenliğinde kalan Yunanistan’ın bağımsızlığını elde etmesinden sonra Osmanlı İmparatorluğu ile karşı karşıya geldiği 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı, Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı, batılı devletlerin desteği ile Yunanistan’a bazı topraklar kazandırmış, sınırların yeniden düzenlenmesine yol açmış olsa da Kurtuluş Savaşı beklentileri boşa çıkarmıştır. 17 Bu konuda bkz, Tülay Âlim Baran, Bir Kentin Yeniden Yapılanması İzmir 1923-1938, İstanbul 2003.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1