158 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN VE LOZAN’IN 100. YILINA ARMAĞAN Cumhuriyet Türkiye’sinin kimi Batılı devletlerle münasebetlerinde belirli bir süre ihtiyatlı olmasını gerekli kılmıştır. Lozan Antlaşması’ndan hemen sonra, bazı Batılı devletlerin Türkiye ile münasebetlerini sorunlu hâle getiren bir dizi problemin bulunduğu malumdur. Esasen bu problemlerin önemli bir kısmı Lozan Konferansı oturumlarında müzakere edilip çözümlenmiş, diğer bir kısmı ise tarafların daha sonra yapacakları müzakerelere bırakılmıştır. Lozan müzakerelerinde çözüldüğü düşünülen ancak her biri farklı sebeplerle sonradan gelişen sorunlar ile Lozan sonrası görüşmelere bırakılmış diğer bazı meselelerin erken Cumhuriyet döneminin başlıca dış politik sorunları hâline dönüşmesi, Batılı devletlerin uzun süreden beri sadece kendi çıkarlarını gözeten tavırlarından kaynaklanmaktaydı. Bu bakımdan Lozan sonrasında, İngilizlerle çok sorunlu bir hâl alan Musul meselesi, Türk – İngiliz münasebetlerini derinden etkilediği gibi, “Suriye sınırı sorunu, yabancı okullar sorunu, Osmanlı borçlarının tasfiyesi sorunu, Bozkurt-Lotus davası, Adana – Mersin Demiryolu’nun millîleştirilmesi sorunu ile Hatay sorunu”da, Atatürk dönemi Türk Fransız münasebetlerini derinden etkileyen bir başka dış politik sorunlar dizisini oluşturmuştur.33 Musul konusunda 5 Haziran 1926’da imzalanan Ankara Antlaşması ile Milletler Cemiyetinin kararı kabul edildi. Bu antlaşma, bugünkü Irak sınırını belirledi ve Musul gerginliği o dönemde sona erdi. Antlaşma ile Musul petrol gelirlerinin % 10’u 25 yıl süreyle Türkiye’ye verilmesi de kabul edilmiştir. Musul sorununun çözülmesi, Türk dış politikasını iki yönden etkiledi; birincisi Türkiye’yi Sovyetler Birliği’ne daha da yaklaştırdı, denge politikasında Türkiye, Sovyetlerle işbirliğini geliştirdi, 17 Aralık 1925 de Paris’te Türk-Sovyet Dostluk ve Saldırmazlık Paktı imza edildi. İkincisi de Türkiye’nin, Fransa ve İtalya ile olan ilişkilerinin yumuşamasını sağlamıştır. Türk Yunan ilişkilerinin Atatürk dönemindeki en önemli gündemini Türkiye’de kalan Rumlarla, Yunanistan’da kalan Türklerin değişimi sorunu oluşturmuştur. Lozan Konferansında bu mesele çözülememiş, 30 33 Salih Tunç, “Atatürk Döneminde Türkiye-Fransa İlişkileri”, Atatürk Ansiklopedisi, https:// ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ataturk-doneminde-turkiye-fransa-iliskileri/
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1