172 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN VE LOZAN’IN 100. YILINA ARMAĞAN tubu, 1964 yılında Türkiye ve ABD’nin ilişkilerinin kötüye gitmesine sebep olan gelişmelerden biridir. Mektubun gönderilmesinden birkaç gün önce Türkiye, Kıbrıs Rum kesiminin silahlanması üzerine adaya askeri müdahale yapacağını duyurdu. Mektupta, Türkiye’nin NATO üyeliğinden dolayı, Kıbrıs’a tek taraflı müdahalesinin ve iki ülke arasında çıkabilecek savaşın kabul edilemez olduğu belirtildi. Türkiye müdahaleden vazgeçti. Ancak, bu mektubun kaba ve sert dili ABD ittifakının güvenilirliğini sorguladı. Bu, Türkiye’de sol grupların anayasadan aldıkları güçle ABD karşıtı duyguları ve etkinliklerini arttırdı. Çok taraflı kuvvet (ÇTK) sorunu bu dönemde yaşanan önemli gelişmelerden biridir. Türkiye, ABD’nin Vietnam politikasını desteklemedi ve 1965’te ÇTK’ye katılmayı bu sebepten reddetti. Bunlar, Türkiye’nin Johnson’ın Mektubunu alması nedeniyle ABD’ye yönelik tutumunun bir sonucuydu. 1960’ların sonlarına doğru Yunan askeri cuntasının iktidara gelmesi, Kıbrıs’taki tansiyonu artırdı. Buna göre, Türkiye’nin dış politikası agresif hareket etmeye başlamanın yolunu açtı.50 1961’deki Küba Krizi’nde Washington’ın Ankara’ya yönelik tavrı ile daha sonrasında yaşanan Johnson Mektubu krizi, iki ülkenin dış ve güvenlik politikalarında bir uyumun olmadığını kanıtlayan en önemli gelişmeler olarak öne çıkmıştır. Türkiye’nin Kıbrıs Barış Harekatı ile zirve noktasına ulaşan ambargo kriziyle derinleşen stratejik ayrışma, Soğuk Savaş’ın neden olduğu kısıtlayıcı stratejik ortam nedeniyle yönetilebilmiş ancak ilişkiler bir kriz yönetimi ekseninde inişli çıkışlı bir seyir izlemiştir. Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle birlikte sistemik koşullarda meydana gelen köklü değişimler ile bölgesel ve iç dinamiklerde yaşanan dönüşümler ilişkilere doğrudan yansımıştır. Berlin Duvarının yıkıldığı ve Doğu Avrupa’daki son rejim değişikliklerinin de gerçekleştiği Kasım – Aralık 1989 dönemi Türkiye’de de 12 Eylül döneminin kapandığı, Özal’ın cumhurbaşkanlığına geldiği dönemdir. Özellikle 1. Körfez krizi sırasında Özal’ın kendini tek karar verici yerine koyarak yürüttüğü telefon diplomasisine tepkiler hükümet içinden de gelmeye başlamış ve Ekim 1990’da Dışişleri Bakanı Ali Bozer ile Milli 50 Muhammed Enes Kaynak, “Bipolar Dünyada Türkiye: Soğuk Savaş Döneminde Türk Dış Politikasının İncelenmesi’’, Stratejik Ortak, 5 Mayıs 2021, https://stratejikortak.com/2021/05/bipolar-dunyadaturkiye-soguk-savas-doneminde-turk-dis-politikasinin-incelemesi.html.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1