181 LOZAN KONFERANSI’NIN İÇ POLİTİKAYA YANSIMASI: RAUF BEY-İSMET PAŞA ÇEKİŞMESİ düzeyinde bir toplantıydı.11 Rauf Bey’in Lozan’a gönderilecek heyette yer almamasının nedeni, diplomatik kurallarla sınırlı değildi. Asıl olan Rauf Bey’in Mustafa Kemal Paşa’nın düşüncelerinin ve talimatlarının dışına çıkması konusunda kuşkuların olmasıydı. Daha açık bir ifadeyle Mustafa Kemal Paşa, muhalif ikinci grupla dirsek teması olan Rauf Bey’e güven duymuyordu. Bu konudaki düşüncelerini de yaklaşık beş yıl sonra okuduğu Nutuk’ta şöyle dile getirecekti: “Rauf Bey’in tahtı riyasetinde bulunacak heyetin bizim için hayati olan meselede muvaffak olacağına emin olamıyordum. Rauf Bey’in de kendini zayıf görmekte olduğunu hissediyordum. Müşavir olarak İsmet Paşa’nın kendisine terfıkını teklif etti. Bu teklife dermeyan ettiğim mütalaada, İsmet Paşa’dan müşavir olarak edilecek istifade mahduttur. İsmet Paşa reis olursa, azami istifade temin olunacağına ben de kaniim, dedim.”12 Mustafa Kemal Paşa Nutuk’ta İsmet Paşa’yı niçin tercih ettiğini de şöyle açıklıyordu: “Bursa’da kaldığım günler zarfında, Refet Paşa’yı malûm vecihle İstanbul’a gönderdim. İsmet Paşa’yı da, Heyet-i Murahhasa Riyaseti vazifesini ifa edip edemeyeceğini mevcut bunca malûmatıma rağmen bir daha tetkik ettim. Mudanya Konferansı’nı nasıl idare ettiğini teferruatıyla anlamaya çalıştım. İsmet Paşa’nın kendisine, tasavvuratıma dair hiçbir kelime söylemiyordum. Nihayet müspet olarak kararımı verdim. İsmet Paşa’nın Heyet-i Murahhasa Reisi olması için daha evvel, Hariciye Vekili olmasını münasip gördüm. Bunu temin için doğrudan doğruya Hariciye Vekili Yusuf Kemal Bey’e hususî ve mahrem olarak yazdığım şifre telgrafnamede kendisinin Hariciye Vekaleti’nden istifa etmesini ve yerine İsmet Paşa’nın intihabına bizzat delalet eylemesini rica ettim. Ankara’dan hareketimden evvel Yusuf Kemal Bey, bana, Heyet-i Murahhasa Riyaseti vazifesini en iyi İsmet Paşa’nın yapabileceğini söylemişti.”13 Mustafa Kemal Paşa’nın bu sözlerini değerlendirirken, Nutuk’un okunmuş olduğu döneminin koşullarına da bakmak gereklidir. Mustafa 11 Elbette bazı istisnalar da vardı. Örneğin Venizelos, dönemin Yunan hükümetinde hiçbir resmi görevi olmamasına karşın özel temsilci sıfatıyla Lozan’a gönderilecek ve Yunanistan’ın temsil eden heyetin başında bulunacaktı. Bakınız: Çağla Derya Tağmat, Lozan’da Yunan Diplomasisi, Libra Yayınevi, İstanbul, 2019, s. 77-83. 12 Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, II. Cilt, 9.Baskı, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara 1969, s. 681. 13 Nutuk, II. Cilt, s. 682.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1