67 LOZAN’DA TÜRK DELEGASYONU malarda mebusların hepsi Misak-ı Millî vurgusu yapmıştı. Bu arada bazı mebuslar delege heyetinin meclisçe belirlenmesi hususunda ısrarcı olmuşlardı. Lazistan Mebusu Ziya Hurşit ve arkadaşlarının verdiği 15 imzalı bir takrirde delege heyetinin doğrudan meclis tarafından seçilmesi istenmekteydi. Ayrıca, delege heyetinin 9 kişiden oluşması, danışmanların da seçilecek delege heyeti ve Vekiller Heyeti’nin ortak kararıyla tespit edilmesi, yeterli sayıda uzman bulunması talepleri yer almaktaydı. Mustafa Kemal Paşa’nın araya girmesi ve görüşülen hükümet kararının oylanması isteği üzerine oylamaya geçilmiş ve delege heyetinin hükümetçe seçilmesi kabul kararlaştırılmıştı. Oylamaya katılan 190 mebustan 121 kabul, 61 ret ve 8 çekimser oy çıkmıştı.12 Mecliste 3 Kasım’da devam eden görüşmelerde hükümet tezkeresi kabul edilirken, delege heyeti oylanmış ve İsmet Paşa oybirliğiyle heyet başkanlığına seçilirken,13 Hasan Hüsnü ve Rıza Nur Beyler de diğer delegeler olmuştu. Delege Heyeti’nin Lozan’da izleyeceği strateji ile ilgili mecliste konuşma yapan Hariciye Vekili İsmet Paşa, Misak-ı Millî ve meclisin siyasetimize esas olarak kabul ettiği antlaşmaların hatt-ı hareketlerini oluşturacağını açıklamıştı.14 3 kişiden oluşan delege heyeti dışında danışmanlar, basın danışmanları, tercüman ve kâtiplerden oluşan kalabalık bir heyetin Lozan’a gitmesine karar verilmişti.15 İsmet Paşa’nın Başdelege olarak seçilmiş olması İngiliz Yüksek Komiseri Rumbold’u pek memnun etmemişti. Rumbold, İsmet Paşa’nın konferansta “süngüleyici” (sabreing) davranışlarda bulunacağını düşünmekteydi.16 Lozan’da izlenecek stratejiyi belirlemek için İcra Vekilleri Heyeti, Başdelege İsmet Paşa’ya 14 maddelik bir talimatname verdi. Bu talimata göre Türk toprakları üzerinde bir Ermeni devleti kurulması, kapitülasyonlar ve ordu ve donanmada kısıtlama teklifleri kesinlikle kabul edilmeyecek, 12 TBMMGCZ, İn’ikat: 131, Celse: 2-3, 12Teşrin-i sâni 1338 (1922), III, Ankara 1985, s. 980-1003. 13 Hasan Rıza Soyak anılarında İsmet Paşa’nın heyet başkanlığına seçilmiş olmasının bazı kişileri rahatsız ettiğini belirtmekte ve bu kişiler arasında Ali Fuat, Kazım Karabekir, Refet Paşa gibi komutanların da olduğunu ifade etmektedir. Bu kişiler her vesile ile İsmet Paşa’nın Millî Mücadele’ye geç katılmasını gündeme getirmekteydiler. Soyak’a göre, Rauf Bey’in de duygu ve düşünce itibariyle bu kişilere hak verdiği hissediliyordu. Bkz. H. R. Soyak, a.g.e., s. 149. 14 M. Budak, a.g.e., s. 291-292. 15 Ali Naci Karacan’ın eserinde toplam 36 kişiden oluşan bir isim listesi verilmiştir. Bkz. Ali Naci Karacan, Lozan Konferansı ve İsmet Paşa, İstanbul 1943, s. 38-39. 16 Salahi R. Sonyel, Gizli Belgelerle Lozan Konferansı’nın Perde Arkası, Ankara 2006, s. 27-28.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1