72 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN VE LOZAN’IN 100. YILINA ARMAĞAN met Paşa tarafından kesinlikle reddedildi. 1923 yılı Ocak ayı ortalarına gelindiğinde görüşmeler iyice çıkmaza girmişti.38 Mustafa Kemal Paşa, Lozan’da yaşanan gelişmelerin olumsuz olduğunu görmekteydi ve bu durumu aslında sürpriz olarak görmüyordu. Mustafa Kemal Paşa, Nutuk’ta görüşmelerin ilk aşaması için şu ifadeleri kullanmıştır:39 “Bir süre, Ankara’da Lozan Konferansı görüşmelerini izledim. Görüşmeler ateşli, tartışmalı geçiyordu. Türk haklarını tanıyan olumlu sonuç görülmüyordu. Ben bunu pek olağan buluyordum. Çünkü, Lozan barış masasında söz konusu edilen sorunlar, yalnız üç dört yıllık yeni evreye bağlı kalmıyordu. Yüzyıllık hesaplar görülüyordu. Bu denli eski, bu denli karışık, bu denli bulaşık hesapların içinden çıkmak elbette pek kolay olamayacaktı.” Türk Heyeti, Boğazlardan serbest geçişi kabul etmekle birlikte Boğazlar’ın denetiminin İtilaf Devletleri’nce yapılması önerisine şiddetle karşı çıktı. Lord Curzon ise İsmet Paşa ile yaptığı görüşmede çok açık konuşmuş ve İngiltere Hükümeti’nden aldığı kesin talimata göre Musul’u vermeyeceklerini belirtmişti. Kapitülasyonlar, Osmanlı borçları, gümrükler gibi malî ve iktisadî meselelerde aşama kaydedilememekteydi. İsmet Paşa malî ve iktisadî konularda Ankara’dan yeni talimat alması için delege Hasan Bey’i Ankara’ya gönderdi. İsmet Paşa’ya göre asıl sıkıntı delegasyonun malî müzakereler için yetersiz kalmasıydı. Oysa karşı taraf son derece hazırlıklı ve uzmanları kuvvetliydi.40 Hasan Bey, 30 Aralık-5 Ocak tarihleri arasında Ankara’da bulunarak yeni talimat aldı. 1 Ocak 1923’te mecliste gizli oturumda Lozan’da cereyan eden görüşmeler hakkında bilgi vererek Batı Trakya, Boğazlar, Musul, Mübadele, Kapitülasyonlar, Duyun-ı Umumiye, Tamirat ve Tazminat konularında gelinen son noktayı izah etti.41 Mustafa Kemal Paşa da Lozan’da yaşanan süreç ve Türk Delegasyonu’nun stratejisiyle ilgili her fırsatta kamuoyunu aydınlatmaya ve bilgilendirmeye çalıştı. Mustafa Kemal Paşa’ya göre, Türk ordusunun 38 Bu hususlarla ilgi ayrıntılı bilgiler için Bkz. M. Budak, a.g.e., s. 317-369. 39 Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk-Söylev, II, Ankara 1989, s. 935. 40 Ö. Kürkçüoğlu-Ç. Erhan, a.g.m., s. 77-78. 41 Ayrıntılı bilgi için Bkz. TBMMGCZ, İn’ikat: 166, Celse: 1-2-3, 1 Kanun-ı sâni 1338 (1923), c. 3, Ankara 1985, s. 1169-1186.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1