79 LOZAN’DA TÜRK DELEGASYONU Lozan Barış Antlaşması ve ek Protokoller 24 Temmuz 1923’te Lozan Üniversitesi’nde düzenlenen bir törenle imzalandı. Antlaşma 143 maddeden ve ek Protokollerden oluşmaktaydı.65 İsmet Paşa, bu tarihi anı ve gelişmeleri hükümete 24 Temmuz tarihli telgrafla şöyle açıklamıştır: “İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Romanya ve Yunanistan ile Türkiye arasında barış antlaşması 24 Temmuz saat üçten dörde kadar imza edilmiştir. İmza törenine İsviçre Cumhurbaşkanı başkanlık etti. Belçika ve Portekiz ile bir protokol imza edildi. Sırbistan, Türkiye ile ilgili olmayan nedenlerle Antlaşmayı imza etmedi. Antlaşmanın yürürlüğe konmasına kadar imzasına imkân bırakılmak üzere bir protokol yapıldı”. Antlaşmanın imzalanmasından sonra Mustafa Kemal Paşa da, İsmet Paşa’ya gönderdiği 25 Temmuz tarihli tebrik telgrafında şu ifadeleri kullanmıştır;66 “Millet ve hükümetin Zât-ı Devletlerine vermiş olduğu yeni görevi başarıyla tamamladınız: Memlekete bir dizi yararlı hizmetlerden ibaret olan ömrünüzü bu defa da tarihi bir başarıyla taçlandırdınız. Uzun mücadelelerden sonra vatanımızın sulh ve istiklale kavuştuğu bu günde parlak hizmetlerden dolayı Zât-ı Devletinizi muhterem arkadaşlarımız Rıza Nur ve Hasan Bey’leri ve çalışmalarınızda size yardım eden bütün delegasyon üyelerini tebrik ederim”. Bu arada İsmet Paşa ile Rauf Bey arasındaki gerginlik devam etmiştir. 25 Temmuz’da Lozan Barış Antlaşması’nın imzalandığı haberini sabah erken saatlerde Mustafa Kemal Paşa’ya bildiren Rauf Bey, artık İsmet Paşa ile birlikte çalışmak istemiyordu. Bu yüzden aynı gün Mustafa Kemal Paşa’ya istifa edeceğini açıkladı.67 Rauf Bey, İsmet Paşa’nın dönüşünde bir dost ve arkadaş gibi karşılama yapamayacağından istifa ettikten sonra Ankara’dan ayrıldı.68 Türk Delegasyonu ise antlaşmanın imzalanmasından sonra bir süre daha Lozan’da kalmış ve Amerika ile antlaşma imzaladıktan sonra 6 Ağustos’ta trenle hareket ederek69 11 Ağustos’ta İstanbul’a ve 13 Ağustos’ta da Ankara’ya ulaşmıştı.70 Lozan 65 Ayrıntılı bilgi için Bkz. İ. Soysal, a.g.e., s. 67-244. 66 B. N. Şimşir, a.g.e., s. 587-593. 67 Görüşmenin ayrıntıları için Bkz. Ali Fuat Cebesoy, Siyasi Hatıralar, II, İstanbul 1960, s. 7- 9. 68 Mahmut Goloğlu, Türkiye Cumhuriyeti, İstanbul 2011, s. 220; “Lozan’dan dönüşte Türk Delegasyonunu karşılayanlar arasında Rauf Bey yoktu”., Bkz. İ. İnönü, a.g.e., s. 151. 69 İ. İnönü, a.g.e., s. 151. 70 A. F. Cebesoy, a.g.e., s. 9.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1