85 SEVR VE LOZAN’DA ERMENİ SORUNU zopotamya’daki İngiliz askeri gücüne yardımcı olmuşlardır. Ulusal Ermeni Delegasyonu, tüm bu noktalar dikkate alınarak Ermeni ulusunun savaşan yanlardan biri olarak tanınmasını dilemiştir3. Bogos Nubar Paşa, Le Matin gazetesine yaptığı açıklamada da savaşın galip tarafı olarak, bağımsızlığa hak kazandıklarını Altı Osmanlı Vilayeti, Çukurova(Kilikya) ve Rusya’daki Ermenilerden oluşan büyük bir Ermenistan kurulması gereğini tekrarlıyor; kurulacak bu devletin dış saldırılara karşı büyük devletler ve Milletler Cemiyeti tarafından himaye edilerek, yeni hükümetin kurulmasında yardımcı olunmasını istiyordu. İtilaf Devletleri ise Ermenilere belirli bir taahhütte bulunmamakla beraber Anadolu’ya kadar uzanan bir Ermeni devletinin kurulması konusuna sıcak bakıyorlardı. Fakat kurulacak büyük bir Ermeni devletinin siyasî, askerî ve ekonomik yardıma ihtiyaç duyacağı, böyle bir devleti açık açık desteklemenin ise yalnızca Türkleri değil, Yakın Doğu’daki bütün Müslüman nüfusu dışlamak anlamına geleceğini, hatta bir Ermeni mandasının İngiltere, Fransa veya İtalya tarafından kabul edilmesinin Osmanlı İmparatorluğunun paylaşılması konusunda yapılmış gizli anlaşmaları da sekteye uğratacağını hesaplıyorlardı. Onlara göre bu konudaki en kolay çözüm Amerika’nın Ermeni mandasının sorumluluğunu üstlenmesi idi. Amerika’dan gelen Ermeni delegeler ABD’nin bir Ermeni mandasını kabul edebileceğini düşünüyorlardı. Bu arada 7 Mart 1919’da Başkan Wilson’nun en güvendiği danışmanlarından biri olan Edward M. House, Ermeni ve İstanbul mandalarının kabul edilebileceği sinyallerini veriyordu4. Ermenilerin Paris Barış Konferansındaki isteklerinin önüne geçmek için Sadrazam Damat Ferit Paşa, 30 Mart 1919’da İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe’la görüşmesinde; Osmanlı Devleti’nin Ermenistan’ı İngiltere’nin arzusu ve diğer büyük devletlerin mutabakatıyla müstakil ve muhtar bir devlet kabul edebileceğini söylüyordu5. 17 Haziran 1919’da 3 Salahi R. Sonyel, “Türk-Ermeni İlişkileri”, Belleten, LIV/210, (Ağustos 1990), Ankara 1990, 747-748; bu itirafın diğer bir metni için bkz. Recep Karacakaya, Türk Kamuoyu ve Ermeni Meselesi(1908-1923), İstanbul 2005, s. 327. 4 İtilaf Devletleri’nin Paris Konferansı ve sonrası Ermeni konusunda kendi aralarında ve Amerika’nın bu konuya ilgisini çekmek için yaptıkları faaliyetler için bakınız. Paul C. Helmreıch, Sevr Entrikaları, çev. Şerif Erol, İstanbul 1996, s.34-36,153-156, 214-215, 222-225. 5 Yusuf Hikmet Bayur, Atatürk’ün Hayatı ve Eseri, Ankara 1963, 270-272; Gotthard Jaeschke, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Ankara 1991, s.41.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1