86 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN VE LOZAN’IN 100. YILINA ARMAĞAN Osmanlı Devleti temsilcisi olarak Paris Barış görüşmelerine katılan Sadrazam Damat Ferit Paşa, toplantıda yaptığı konuşmada; Senelerden beri İttihat ve Terakki komitesinin rıbka-i tahakkümü altında kalmış olan Türklerin hali, bugün terhibkâr bir Bolşevik terörist idaresi altında bulunan Rusların vaziyetine müşabih olduğundan, biri hakkında ibraz edilen meveddet-i insaniyetkârâne ve hayırhâhâne, diğerinden diriğ edilmemelidir. Biri ihtilalcilerin ef’alinden me’sul tutulmadıkları halde muhâtab olması muvâfık-ı nısfet olamaz. Nur-ı hakikat bir müddetten beri Avrupa efkârı ammesine nufûz etmeğe başladı. İttihat komitesi aleyhinde Dersaadet’te cereyan eden muazzam dava, devletin en yüksek makamatını işgal etmiş olan rüesa-yı cemiyetin harb ve fecâyii meselelerindeki mes’uliyetlerini izhâr ve irâe eyledi. Bu hâl Millet-i Osmaniyenin beraatidir”6 diyerek İttihat Terakki iktidarını suçlamaktan geri durmamıştır. Öte yandan o günlerde Anadolu’ya geçmiş olan Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğinde Milli Mücadele’nin önemli adımları atılmaktaydı. Doğu Anadolu ve Karadeniz’de Ermeni ve Rum isteklerine karşı Trabzon Muhafaza-ı Hukuk-ı Milliye Cemiyeti ile Vilayet-i Şarkiye Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti 23 Temmuz 1919 tarihinde Trabzon, Sivas, Diyarbakır, Mamuretü’laziz, Bitlis, Van ve Erzincan gibi vilayetlerden gelen delegelerle Mustafa Kemal Paşa’nın başkan seçildiği Erzurum Kongresi toplandı. Erzurum Kongre 7 Ağustos 1919’da yayınladığı beyannamede; Ermenilerin ve Rumların ele geçirmek istediği bütün Anadolu topraklarının birbirinden ayrılmaz bir bütün olduğu, Ermenilik ve Rumluk teşkiline yönelik yabancı işgal ve müdahalesine karşı milletin hep birlikte direnişe geçeceği vurgulandı. Hıristiyan unsurlara siyasi hâkimiyeti ve sosyal dengeyi bozacak ayrıcalıkların verilemeyeceği vurgulandı.7 İngiliz Başbakanı Llyod George, Wilson’a bir mesaj göndererek Londra Konferansında (12 Şubat- 10 Nisan 1920) belirlendiği üzere Amerika’nın Ermeni mandasını kabul etmese bile, Türk-Ermeni sınırını uygun bulduğu biçimde yeniden çizmeye davet etti. Bu talep üzerine Başkan 6 Sabah, 20 Temmuz 1919’dan naklen Ş. Can Erdem, Sadrazam Damat Ferit Paşa, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2002, s.86-87. 7 Mahmut Goloğlu, Erzurum Kongresi, İstanbul 2008, s.227;Kâzım Karabekir, İstiklâl Harbimiz, İstanbul 1990, s.99-100.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1