113 LOZAN’A KADAR GÖÇ VE LOZAN ANTLAŞMASI SONRASINDA MÜBADELE UYGULAMASI toprak vermenin ötesinde gereken tesisleri kurmak hazine için çok güç olan ödemelere neden oluyordu. Bu sorun mahalli idarecilerin teşviki ve halkın gerek nakdi ve gerekse bedeni yardımları sonucunda bir ölçüde çözümlenebilmiştir. Halk gereken masrafları ödemiş, fiili yardımda bulunmuş ve devletten alacağı tutarı da çoğunlukla hazineye bağışlamıştır.14 Göçmenlerin yerleştirilmesi sırasında halk tarafından yapılan bu yardımların yanı sıra devlet tarafından sağlanan ev, arazi, zirai araç ve hayvan gibi yardımlar bir an evvel üretici hale gelmeleri açısından büyük önem taşıyordu. Hiç kuşkusuz yerleştirmelerde sanatları ve daha önceki yaşam tarzlarının olabildiğince dikkate alınabilmesi uyumları açısından gerekli idi. Savaş yılları içerisinde pek fazla dikkat edilememiş olsa da genel politika, meslekleri doğrultusunda ve köy-kent ayrımına dikkat edilerek yerleştirilmelerine dayalı idi. 1877-1908 döneminde çiftçi muhacirlerin öncelikle mevcut köylerde iskân edilmesi ilke olarak benimsenmiş ve zorunluluk halinde dönemin padişahlarının isminin verildiği (Sultaniye, Aziziye, Reşadiye, Hamidiye gibi) özel köyler kurulması kararlaştırılmıştır. Muhacirlerin bir kısmı mevcut köylere dağıtılırken geride kalanlara yeni köyler inşa edilmesi oldukça masraflı olmasına rağmen 1917 yılında çıkarılan bir talimatname ile muhacirlerin iskânı için oluşturulan komisyonların yeni köylerin inşası ile de sorumlu olması sağlanmıştır.15 Muhacirler mali ve askeri vergilerden bir süre için muaf tutulmuş, Hükümetin belirlediği alan dışında keyfi olarak yer değiştirmeleri yasaklanmış, ancak bir akrabalarının bulunması durumunda yer değiştirmesine izin verilenler kendi masraflarını kendileri karşılamak zorunda kalmışlardır.16 Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluştan itibaren takip ettiği göç politikası siyasi ve askeri olduğu kadar hümanist bir karakter de taşımış olmasına rağmen, özellikle Balkanlardan gelen yoğun göç dalgaları İm14 İlber Ortaylı, Tanzimattan Sonra Mahalli İdareler (1840-1878), Ankara 1974, s. 76. 15 Fuat Dündar, “Balkan Savaşı Sonrasında Kurulmaya Çalışılan Muhacir Köyleri”, Toplumsal Tarih, Sayı 82 (Ekim 2000), s. 52. 16 Fuat Dündar, İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), İstanbul 2001, s. 179-180.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1