112 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN VE LOZAN’IN 100. YILINA ARMAĞAN ması sonucunda yükselen yeni burjuva sınıfı kapital birikim olanaklarını kullanabileceği bir sistemden yana idi. Balkanlarda Türklerin toprak sahibi olması ve ekonomik artığın Osmanlı İmparatorluğu’na akması, ekonomik artık yaratmak için Türklerin sürülmesinin gerekçesini oluşturuyordu. Başta Çarlık Rusya’sı ve İngiltere olmak üzere Balkanlardaki milliyetçilik hareketleri sonucunda büyük dünya devletleri ile savaşmak zorunda kalan Osmanlı İmparatorluğu’na yönelik göçler, yıkılma sürecini çabuklaştıran bir etkiye sahip olmuştur.12 Birinci ve İkinci Balkan Savaşları’nın ardından Rumeli’den başlayan göç hareketi, 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla beraber mübadele ve diğer yer değiştirmeler nedeni ile devam edip gitmiştir. Tanzimat’a kadar Türkiye’ye gelen göçmenlerin iskânı ya doğrudan doğruya Babıali tarafından eyaletlere göçle birlikte verilen talimatnamelere göre gerçekleşiyor, ya da devlete göçmenler tarafından bizzat yapılan başvurular sonucunda yardımlar yapılıyordu. Göçmen işleri ancak 1855’ten sonra modern bir teşkilata dönüşen Şehremaneti’ne bırakılmıştı. Ancak göçlerin Şehremaneti tarafından yürütülemeyecek bir boyuta ulaşması üzerine bir göçmen komisyonu kurulmasına karar verilmiştir. Başkanlığına Trabzon Valisi Hafız Paşa ve komisyon üyeliklerine Ticaret Muavini Remzi Efendi, Darüşşuray-ı Askeri azası Refik Bey ve ulemadan İsmail ve Hacı Pir Efendiler tayin edilmiştir.1860’tan itibaren İstanbul’da bir göçmen komisyonu kurulmuş ve vilayetlerde de bu komisyonun şubeleri açılmıştır. Devlet 1877’de göç ve göçmen işlerine yeni bir düzen vermiş ve bu tarihe kadar genellikle şehirlerin etrafına yerleşmesine izin verilmeyen göçmenler köy ve kasabaların yetmemesi nedeni ile 14 Haziran 1878’de yayınlanan talimatname ile şehir ve kasabalar civarına da yerleşmeye başlamıştır. Eyaletlerde eski göçmen komisyonlarının görevlerini başarı ile yapamaması üzerine merkezden eyaletlere gönderilmek üzere yeni ekipler oluşturulmuştur.13 19.yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’daki topraklarını arka arkaya elden çıkarmaya başladığı bir devirdir. Yoğun göçmen kitlesine 12 Gülten Kazgan, “Milli Türk Devletinin Kuruluşu ve Göçler”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (1-4) 1970-1971, İstanbul 1974, s. 316-317. 13 Ahmet Cevat Eren, Türkiye’de Göç ve Göçmen Meseleleri, İstanbul 1966, s. 39, 54-56, 70, 82, 84.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1