115 LOZAN’A KADAR GÖÇ VE LOZAN ANTLAŞMASI SONRASINDA MÜBADELE UYGULAMASI Anadolu’daki Yunan yenilgisinden sonra ve bunca kötü hatıranın ardından Türkler’in kendilerinden intikam alacaklarından korkan Rumlar, yığınlar halinde Yunanistan’a göç etmeye başlamışlardır. Bu grupların Yunanistan’da yığılması buradaki Müslüman Türk nüfusun tedirgin olmasına ve Türkiye’ye doğru harekete geçmesine neden olmuştur. Dolayısıyla Lozan Konferansı başlamadan evvel karşılıklı olarak her iki ülkeye dönük bir göç hareketliliği vardı. Milletler Cemiyeti, bu nedenle konferansın toplanmasından önce, Norveçli Dr. Friedtjof Nansen’i, Yunanistan ve Türkiye’de incelemelerde bulunmak ve çözüm üretmek üzere görevlendirmiştir. Doktor Nansen, Yunanistan’daki Müslümanlarla, Anadolu’daki Ortodoksların isteğe bağlı olarak değiş tokuşunu öngörmüş olmakla beraber Türkiye buna karşı çıkmıştır. Yine Nansen İstanbul’da yaşayan Rumların değişim dışı tutulmasını öneriyorken Türkiye bunun kabul edilemeyeceğini belirtmiş ve Batı Trakya Türklerinin çoğunluk olmaları nedeni ile değişim dışı tutulmasını istemiştir.18 Yunan Heyeti ise buna karşılık olarak mübadelenin gönüllü olmasını istemiştir. Bu görüşün savunulmasındaki en büyük nedenlerden birisi İstanbul Rumlarının göçünün yaratacağı hayal kırıklığı ve cemaatsiz kalacak Patrikhanenin taşınması gereğiydi. Bir diğer neden ise Yunan ekonomisinin zorunlu olarak gelecek çok sayıdaki göçmeni taşıyamayacak durumda olmasıydı.19 Nansen tarafından hazırlanan ve 1 Aralık 1922’de, Barış Konferansı’nda okunan rapor, ekonomik sorunların varlığı, terkedilmiş bulunan tarım arazilerinin ekonomi üzerinde yaratacağı olumsuz etki nedeni ile mübadelenin Türk tarafının da isteği olan zorunlu olarak gerçekleştirilmesini ifade ediyordu ki bu görüş İngiltere tarafından da desteklenmiştir. 30 Ocak 1923 tarihinde imzalanan Türk-Rum Nüfus Mübadelesi’ne ilişkin sözleşme anlaşmanın uygulanmasını ve uyuşmazlıkları çözümlemek üzere akid tarafların tayin edecekleri dörder kişi ile 1914-1918 savaşına katılmamış olan hükümetlerin yandaşları arasından Milletler Cemiyeti Meclisi’nce seçilecek üç üyeden oluşan bir komisyon kurulmasını karara bağlamıştır. Türk topraklarında 18 Kemal Arı, “1923 Türk-Rum Mübadelesi ve Türkiye’ye Etkileri”, http://www.lozanmübadilleri.org.tr 19 Nedim İpek, Mübadele ve Samsun, Ankara 2000, s. 28.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1