119 LOZAN’A KADAR GÖÇ VE LOZAN ANTLAŞMASI SONRASINDA MÜBADELE UYGULAMASI dikkate alınarak, örneğin Yunanistan’da fabrika terk etmiş olanların bulundukları iskân alanında fabrika bulunmaması durumunda bir başka iskân alanına geçebilecekleri ifade edilerek, yararlarına bir kolaylık sağlanmaya çalışılmıştır.25 Göç konusunu oluşturan mübadiller Türkiye’de bir kaç şekilde mal almıştı. Bunlardan bir kısmı eski vatanında terk ettiği mala karşılık buraya elinde tapu senetleri ve son güne kadar o malın mutasarrıfı kaldığına dair resmi kayıtlarla gelmiş ve buna karşılık terk ettiği malının % 50’si oranında mülk veya istihkak mazbatası almıştı. İkinci kısım Türkiye’ye kıymetsiz tapu getirmiş ve karşılığında emlakının %40’ı oranında mal almıştı. Üçüncü kısım ise, kendi vatandaşlarının şahitliğinden başka hiç bir şey getiremeyenlerdir ki, bunlar da bıraktıklarını iddia ettikleri mala karşılık %20 oranında mal almışlardı.26 Öncelikle yardıma muhtaç olanların listeleri ait oldukları yerlerde düzenlenip, imar ve iskân veya Vilayet Müdürleri tarafından onaylanıyordu. Memleketlerinde beyan ettikleri işlerle uğraşıp uğraşmadıkları yine kendi hemşerilerinden sorulup araştırılacaktı ve bu bilgilere ilgili memurların kanaat getirmeleri önemliydi. Muhacirler alacakları bu aletleri satmayacaklarına dair bir kefaletnameyi imar ve iskân müdürlerine ve memurlarına vereceklerdi. Sözünü ettiğimiz gibi bu kefaletnamelere aykırı davrananlar veya ifade ettikleri gibi, o işlerle bir ilgilerinin olmadığı anlaşılanlardan yapılan yardım geri alınacaktı. Memurlar da ihtiyaç sahiplerinin isimlerini ve ihtiyaçlarını içeren defterleri süratle hazırlamak ve Mübadele, İmar ve İskân Bakanlığı’na ulaştırmakla yükümlüydüler.27 Şehirlerde iskân görenlere dükkân veya dükkân yerinden başka alet ve edevat ve sermaye verilmeyecekti. Tüccarlara ise, kasaba ve köylerde dahi otursa, dükkân veya dükkân yerinden başka bir şey verilmemesi kararlaştırılmıştı.28 25 Bir an evvel üretici hale geçmek için bekleyen insanlara bu hakkı vermek açısından büyük önem taşıyan kanun, mübadele işlemleri bitinceye kadar verilen malların geri alınmayacağını ama değişiklik yapılması veya tahrip edilmesinin de söz konusu olmadığını hükme bağlamıştır. Meclis tartışmaları için bkz. T.B.M.M Zabıt Ceridesi Cilt 8/1 Devre II, İçtima II, s 784-796.Kanun için bkz. Düstur,Üçüncü Tertip, Cilt 5, İstanbul (1931), s. 844-845. 26 Anadolu, 22 Mart 1931. 27 Düstur, Cilt 5, Üçüncü Tertip İstanbul 1931, s. 1143-1144. 28 İskân Masrafları Evrak-ı Müsbite Cetveli ve Bununla Alakalı Mevzuat, Ankara 1940. s. 15-16.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1