149 LOZAN ANTLAŞMASI BAĞLAMINDA TÜRK DIŞ POLİTİKASI VE GÜVENLİK POLİTİKASI nunda Osmanlı İmparatorluğu tarihe karışırken, tarihsel gerçekliğin bir gereği olarak da görülebilecek bağımsız, müstakil bir Türk ulus devleti kurulmuştur. Kuşkusuz bu sonucun elde edilmesinde kazanılan askeri zaferlerin payı çok büyüktür. 20Kafkasya’da durum netleşmiş, Ankara ve Moskova bütün hat boyunca sınırdaş olmuştu. Diğer taraftan başlangıçtan bu yana Sovyetlerin Türk Kurtuluş Savaşının geleceği ile ilgili kaygılarını gideren askeri gelişmeler yaşanmış (28 Eylül 1920’de başlayan Doğu harekatı sonunda Ermeniler mağlup edilmiş, Batı cephesinde Yunanlılara karşı I. İnönü zaferi kazanılmış ve Çerkes Ethem kuvvetleri bertaraf edilmişti.) ve böylece Türk-Sovyet ilişkilerinin önündeki üç engel; a:)Sovyetlerin yukarıdaki nedenlerden dolayı ittifaka yanaşmaması, b:)Milli Mücadelenin Sovyetler tarafından doktriner değerlendirilmesi, c:) Kafkaslar meselesi ortadan büyük ölçüde kalkmıştır.21 Fakat özellikle Milli Mücadele döneminde, savaş yönteminin yanında buna paralel olarak yürütülen diplomasi faaliyetleri sonucunda yeniden tanzim edilen Türk dış politikasının da aynı şekilde önemi büyüktür. Hatta uluslararası ilişkiler açısından bakıldığında diplomasi cephesinde verilen mücadelenin bir kat daha fazla önem arz ettiği ileri sürülebilir. Askeri mücadele, önemi asla hafife alın(a)mayacak olmakla birlikte nihayetinde diplomasiye zemin hazırlamıştır. Dolayısıyla bağımsız Türkiye devletinin ortaya çıkmasında mevcut dünya konjonktürü bağlamında ilkesel yaklaşımlarla yürütülen dış politika faaliyetlerinin önemine bu açıdan da bakmak gerekir. Milli Mücadele ile yeniden belirlenen ve Cumhuriyet döneminde de uzunca bir dönem etkisini sürdüren Türk dış politikası, Osmanlı İmparatorluğu’nun son yüz yıllarına damgasını vuran tarihi mirasın ortaya çıkardığı reflekslerle, uluslararası konjonktürün gerektirdiği zorunlulukların kesişim alanı üzerinde gelişmiştir. 20 Bkz, Ahmet Şükrü Esmer, Siyasi Tarih(1919 – 1938), Ankara 1953; Suat Bilge, Milletlerarası Politika, Ankara 1960; Nihat Erim, Devletlerarası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri, Cilt I, Ankara 1953; Yusuf Hikmet Bayur, Türkiye Devletinin Dış Siyaseti, İstanbul 1952; Cemil Bilsel, Lozan, 2 Cilt, İstanbul 1933; Eyüp Kaptan, Lozan Konferansında Azınlık Sorunu, Harp Akademisi Yayınları, İstanbul, 2002, Seha Meray, Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar- Belgeler, A.Ü.S.B.F. Yayınları, Ankara 1969; İsmet Giritli, Türk Dış Politikasında 50. Yıl, 1919 -1969, İstanbul 1969; Tevfik Bıyıklıoğlu, Atatürk Anadolu’da (1919 – 1921), Ankara 1959; Mehmet Gönlübol, Cem Sar, Olaylarla Türk Dış Politikası, Cilt I, A.Ü.S.B.F.Yayınları, Ankara 1982. 21 Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi ( 1914 – 1980 ), İş Bankası Yayınları, Ankara 1983, s. 312-317.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1