163 LOZAN ANTLAŞMASI BAĞLAMINDA TÜRK DIŞ POLİTİKASI VE GÜVENLİK POLİTİKASI sal-ekonomik-askerî gelişmeler, uluslararası ilişkilerin teorik ve davranışsal portresinde radikal değişimlere yol açmıştır. İşte bu kritik noktada, geçmişten geleceğe doğru bakıldığında, TBMM rejimini ilk defa savunan SSCB ile yeni Türkiye Devleti arasında akdedilen dostluk ve iş birliği antlaşmasını (1921) sağlayan veren gelişmelerin, sistematik olarak analizi önem arz etmektedir.37 4. İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE SOĞUK SAVAŞ SONRASINDA GELİŞMELER Ermeni Sorununun yeniden ortaya atılması Türkiye-Sovyetler Birliği ilişkilerinde değişmeler olmasının sonucudur. İki ülke arasında ilk önemli anlaşmazlık, II. Dünya Savaşı arifesinde,1939 yılında Türkiye’nin Sovyetlerle uzun müzakereler yürüttükten sonra, İngiltere ve Fransa ile iş birliği yapmayı tercih etmesidir. Ancak, Alman Ordularının süratle Fransa’yı işgal etmesi bu işbirliğinin uygulamaya konmasını engellemiştir. Diğer yandan 23 Ağustos 1939 tarihinde imzalanan Almanya-Sovyetler Saldırmazlık ve Dostluk Paktının müzakereleri sırasında Sovyetlerin Türkiye Boğazlarında bir kara ve deniz üssü kurmaları; Batum ile Bakü’nün, Basra Körfezine doğru güneyinin, kendi nüfuz alanı olarak sayılmasını istemeleri Türkiye’ye karşı gerçek niyetlerini ortaya koymuştur; ancak Almanya bu önerileri kabul etmemiştir.38 İkinci Dünya Savaşında Türkiye’nin savunma ve dış politikasının temel hedefleri, Türkiye’yi sınırları ötesinde dünyayı savaşa sürükleyen komünizm ve faşizmin ideolojik çatışmasının dışında tutmak, farklı ittifaklar arasında cereyan eden savaşa katılmamak şeklinde belirlenmiştir. Türkiye savaş boyunca hiçbir ülkeye düşman olmak istememiştir. Bu amaç dönemin başbakanı Şükrü Saraçoğlu tarafından “İngiltere ile müttefik, Almanya ile dost olmak” düsturuyla özetlenmiştir.39Türk İstiklâl Savaşı’nın zaferle kazanılıp, Lozan’da siyasi bakımdan da tescil edilmesinden sonra yeni Türk devleti, bir yandan Lozan Barış Antlaş37 Mesut Hakkı Caşın, Novgorod Knezliği’nden XXI. Yüzyıla Rus İmparatorluk Stratejisi, Ankara, Nobel Yayınları, 2015, s. 602-605. 38 Oran, a.g.e., s.478. 39 Niyazi Berkes, Unutulan Yıllar, Yayına Hazırlayan, R. Sezer. İstanbul, İletişim Yayınları, 2005, s. 193.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1