182 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN VE LOZAN’IN 100. YILINA ARMAĞAN Kemal Paşa, 1922 yılı ile ilgili bir takım ilişkileri, olaydan yaklaşık beş yıl sonra, Ekim 1927’de ortaya koyuyordu. Nutuk’un okunduğu günlerde İsmet Paşa’nın Başbakan iken Mustafa Kemal Paşa ile Rauf Bey arasındaki ilişkiler son derece bozuk, hatta kopuktu. Çünkü bu dönemde Rauf Bey, yurt dışında bulunuyordu ve İzmir Suikastı Girişimi ile ilgili İstiklal Mahkemesinde yapılan yargılamada suçlu bulunmuş gıyabında cezalandırılmıştı. Bu yüzden Nutuk ile ilgili yapılan bir içerik analizinden hareketle Nutuk’ta en fazla olumsuzlanan kişi Rauf Bey idi.14 Bu durum rastlantı değildi. Mustafa Kemal Paşa’nın 1927 yılı itibariyle Rauf Bey’e tepkisi büyüktü. 1922’deki bir gelişmeyi de 1927 yılının ilişkileri ve siyasi ortamı çerçevesinde değerlendirmişti. Ama yine de Rauf Bey’e 1922’de de İsmet Paşa kadar güven duymadığı bir gerçekti. Kaldı ki o günlerde Ankara’da bulunan Sovyet diplomat Aralov’a göre; Mustafa Kemal Paşa, Rauf Bey’in İngilizlere olan yakınlığını bildiği ve taviz vermesinden çekindiği için onun Lozan’a gitmesine engel olmuştu.15 İsmet Paşa, Lozan’a gidecek olan heyetin başkan seçilmesini şu şekilde anlatıyordu: “Sulh konferansı için Lozan’a gidecek heyete ben fazla ilgi göstermiyordum. Hariciye Vekili vardı, Hükümet vardı. Konferansa gitmek diye bir mesele hiçbir suretle benim zihnimde mevcut değildi. Atatürk Lozan Konferansı için daha ciddi tavır almaya başladı. Lozan’a senin gitmen lazımdır, şeklinde konuştu. Cevap olarak Hükümet var, Hariciye Vekili var vazife onundur dedim. Hariciye Vekili de seni istiyor, dedi.”16 Lozan’a gitmemesine karşın konferansta etkili olan ve Ankara’dan talimat gönderen Vekiller Heyeti Reisi Rauf Bey ise Türk Heyetinin belirlenmesine konusunda şu açıklamaları yapmıştı: “Lozan’a gidecek Murahhaslar Heyetimize benim başkanlık etmemi istiyorlardı. Ben ise, karşımıza gelecek olan devletlerin murahhas heyetlerine hariciye vekilleri başkanlık ettiğinden, bizim de aynı şekilde bu işe Hariciye Vekilimiz Yusuf Kemal Bey’i memur etmemizi muvafık buluyordum. Fakat Yusuf Kemal Bey, başkan olarak gittiğim takdirde bana refakat edebileceğini ileri sürerek, bu 14 Nutuk’un içerik analizi için bakınız: Hakan Uzun, Atatürk ve Nutuk, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2006. 15 S. I. Aralov, Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Hatıraları, (Çev. Hasan Ali Ediz), İstanbul 1967, s.184. 16 İsmet İnönü, Hatıralar, 2. Kitap, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1987, s. 45.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1