58 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN VE LOZAN’IN 100. YILINA ARMAĞAN Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılan devletlerin Osmanlı Borçlarının ödenmesine katılmaları kabul edildi. Meselelerin ilkeleri üzerine anlaşıldıktan sonra Osmanlı Devlet Borcuyla ilgili görüşmeler Lozan Konferansı bittikten sonra da sürdürüldü. 1925 yılında başlayan görüşmeler 13 Haziran’da Paris’te Büyükelçi Fethi Bey ile alacaklıların temsilcileri arasında imzalanan bir anlaşmayla sonuçlandı. Daha sonra çıkan dünya ekonomik buhranı sırasında Hover moratoryumu çerçevesinde borç ödemeleri durduruldu 22 Nisan 1933 tarihinde Paris’te yeni bir sözleşme yapıldı. Türkiye 25 Mayıs 1954 tarihinde son taksidi ödeyerek Osmanlı borçları konusunu sonuca bağladı. 16 Temmuz’da yapılan toplantı 12 saat sürdü ve bütün pürüzler halledildi. Komitelerin son toplantısı 17 Temmuz 1923’te yapıldı. Son haftalarda en büyük güçlükleri çıkartan Fransa’nın Baş Delegesi General Pellé kapanış konuşmasında “İsmet Paşa mükemmel bir asker olduğu kadar mükemmel bir diplomattır” dedi. İtalyan Baş delegesi de “İtalyan Baş Delegesi, “Lozan Konferansında Türk Heyeti Temsilcisinin üstünlüğü katiydi. İsmet Paşa her açıdan Konferansa hâkimdi, büyük askeri başarısından sonra Türk tarihinde örneği olmayan bir siyasi zafer kazandı. Ben şahsen onun bu konferansta oynadığı büyük siyasi role hayranım” dedi. 19 Temmuz tarihinde Atatürk’ün imzasıyla gelen telgraf şu sözleri içeriyordu: ““Hiç kimsede tereddüt yoktur. Kazandığınız başarıyı en samimi duygularımızla tebrik için usulen (antlaşmanın) imzalandığını bildirmenizi bekliyoruz kardeşim.” Antlaşma 24 Temmuz 1923 tarihinde Ouchi Şatosu’nda görkemli bir törenle imzalandı. Atatürk’ün Nutuk’ta yer alan Lozan’la ilgili değerlendirmesi gelecek kuşaklar için de bir ders ve uyarı niteliğindeydi: “Bu antlaşma, Türk milletine karşı, yüzyıllardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış büyük bir suikastın sonuçsuz kaldığını bildirir bir belgedir. Osmanlı tarihinde benzeri görülmemiş bir siyasi zafer eseridir!” İsmet İnönü, anılarında, altında imzası olan antlaşma hakkında şunları söylüyordu: “Mudanya Mütarekesinden sonra Lozan Konferansı, milletimizin Avrupa ortasında davet olunduğu büyük bir imtihandır. Türki-
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1