66 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN VE LOZAN’IN 100. YILINA ARMAĞAN alışmış Osmanlı diplomasisinden gelen biri değil, Milli Mücadele’de Batı Cephesi Komutanı olarak görev yapmış ve zaferle özdeşleşmiş bir kişinin, İsmet Paşa’nın olması isabetli bir karardı. Bir süre önce Hariciye Vekili Yusuf Kemal Bey ameliyat olmuştu. Gerçekten sağlık sorunları bulunuyordu ve Hariciye Vekilliğinden affını istemişti.8 Hem bu sebepten hem de ortaya çıkan yeni durum dolayısıyla Mustafa Kemal Paşa, Hariciye Vekili Yusuf Kemal Bey’e gönderdiği gizli şifrede görevinden ayrılmasını ve İsmet Paşa’nın seçilmesine yardımcı olmasını rica etti.9 Ardından Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa’ya yaptığı açıklamada önce Hariciye Vekili, ardından Lozan’a gidecek Türk heyetinin başkanı olacağını açıkladı. İsmet Paşa, önce itiraz edip kendisinin asker olduğunu belirtmesine rağmen Mustafa Kemal Paşa’nın ısrarları karşısında bu görevleri kabul etmek zorunda kaldı. Hariciye Vekili Yusuf Kemal Bey’in sağlık sorunlarını gerekçe gösteren istifasından sonra 26 Ekim 1922’de bu göreve İsmet Paşa getirildi. İsmet Paşa’nın mecliste Hariciye Vekili olmasını sağlayan teklifi bizzat Yusuf Kemal Bey vermişti.10 31 Ekim 1922 tarihli İcra Vekilleri toplantısında ise konferansa gidecek heyet başkanlığına Hariciye Vekili İsmet Paşa,11 delegeliklere Sıhhiye ve Muavenet-i İctimaiyye Vekili Dr. Rıza Nur ve İktisat eski Vekili Hasan Hüsnü Bey seçildi. Toplantıda ayrıca Müşavirler heyeti de oluşturuldu. Bu karardan sonra ise Rauf Bey, TBMM’ye bu kararla ilgili tezkere verdi. Mecliste 2 Kasım’da gerçekleşen görüşmeler Rauf Bey’in isteği üzerine gizli oturumda ele alındı. İlk olarak Mersin Mebusu Salahattin Bey, gönderilecek delegelerin kimin adına gittiğini sormuş ve Rauf Bey, “Türkiye Büyük Millet Meclisinin ve onun Heyet-i Vekilesinin… Yani Hükümet olarak gerek harice ve gerekse dahile karşı malum olan Büyük Millet Meclisimizin emniyet ve itimadını haiz Hükümetiniz namına gidiyor” cevabını vermişti. Ardından Salahattin Bey, bu kadar büyük bir sorumluluğu meclisin vermesi gerektiğini ifade ederken, Rauf Bey sonuçta anlaşmanın nihai olarak mecliste onaylanacağını söylemiştir. Meclisteki tartış8 Yusuf Kemal Tengirşek, Vatan Hizmetinde, Ankara 1981, s. 270. 9 Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk-Söylev, II, Ankara 1989, s. 909. 10 İsmet İnönü, Hatıralar, II, İstanbul 1987, s. 45. 11 İsmet Paşa hatıralarında Kazım Karabekir Paşa’nın da heyet başkanı olarak görüşmelere gitme hususunda arzulu olduğunu ve bunu kendisine de söylediğini belirtmektedir. Bkz. İ. İnönü, a.g.e., s. 44.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1