69 LOZAN’DA TÜRK DELEGASYONU Görüşmelerde Birinci Dönem Lozan konferansı 20 Kasım 1922 Salı günü şehrin merkezindeki Mont Benon gazinosunda açıldı. Konferansta önce İsviçre Cumhurbaşkanı Haab bir konuşma yaptı. Haab’tan sonra konuşan Lord Curzon, konferansın İsviçre gibi tarafsız bir memlekette yapılmasıyla barışın kolayca sağlanacağından emin olduğunu söyledi. İsmet Paşa’nın konuşması ise konferansı takip edenler için sürpriz olmuştu. İsmet Paşa’nın konuşması Türk milletinin çektiği ızdırapları dile getiren bir iddianame niteliğindeydi. Bu konuşmalardan sonra tekrar kürsüye gelen Haab, teşekkür ederek konferans çalışmaları için Ouch şatosunun ayrıldığını ve görüşmelerin yarın başlayacağını açıkladı.24 21 Kasım’da başlayan görüşmelerde İtilaf Devletleri’nin özellikle İngiltere’nin, Türkiye’yi küçümser tavır içine girdiği görülmüştü. İsmet Paşa konferans açılış nutkunda eşit statüde muamele görmek istediklerini belirtmişti. Çalışmalar için komisyonlar tespit edilirken Türk heyetinin ısrarlarına rağmen Türklere komisyon başkanlığı verilmemişti. Çok açıkça anlaşılmaktaydı ki, İtilaf Devletleri Türkiye’yi hala eşit statüde kabul edemiyorlardı ve konferansın sıkıntılı geçmesi kuvvetle muhtemeldi.25 Türk Delegasyonu’nun Avrupa diplomasisini bilmemesi de ayrıca bir eksiklik olarak görülmekteydi ve tam manasıyla Lozan’da kendileri için meçhul bir âlem ile karşılaşmışlardı.26 Konferansta görüşülecek konular için 3 komisyon oluşturuldu. Birinci Komisyon Lord Curzon’un başkanlığında toplanacak ve sınır meseleleriyle, askerî sorunları tartışacaktı. İkinci Komisyonun başkanı ise İtalya’nın temsilcisi Marquis Garroni’ydi ve Türkiye’deki yabancılar ve azınlıklar konularını ele alacaktı. Malî ve iktisadî sorunların görüşüleceği Üçüncü Komisyon başkanlığını ise Fransa’nın temsilcisi Barrere yapacaktı.27 Görüşmelerin başından itibaren İsmet Paşa, Misak-ı Millî’yi kabul ettirmeye gayret etmiştir.28 Yunanistan Venizelos ile temsil edilirken, Boğazlar ile ilgili görüşmelere ka24 Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Lozan (1922-1923), s. 13-14; M. C. Bilsel, a.g.e., s. 13-16. 25 M. Budak, a.g.e., s. 317. 26 Ali Fuat Cebesoy, Siyasi Hatıralar, I, İstanbul 1957, s. 219. 27 “Yalnız bu bölünme, İngilizlerin Fransızların, İtalyanların ilgilendikleri sorunları göstermeye yeter. Gerçekten İngilizler boğazlarla, Fransızlar kapitülasyonlarla ilgilidir”, Bkz. Mustafa Kemal, Eskişehirİzmit Konuşmaları (1923), İstanbul 1993, s. 89. 28 Levent Ürer, Azınlıklar ve Lozan Tartışmaları, İstanbul 2003, s. 233.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1