87 SEVR VE LOZAN’DA ERMENİ SORUNU Wilson muhtemel Ermenistan’ın sınırlarını belirledi. Wilson, Erzurum başta olmak üzere Erzincan ve Trabzon’u Ermenistan’a bırakıyordu.8 Erivan ve çevresinde bağımsızlığını ilan etmiş olan Ermenistan Cumhuriyeti 19 Ocak 1920 tarihinde İngiltere, Fransa ve İtalya, 23 Nisan 1920 tarihinde Amerika tarafından tanındı.9 İtilaf Devletleri başbakanları 18-26 Nisan 1920 tarihinde San-Remo Konferansında bir araya gelerek, uygulanacak barış koşullarının esaslarına son şekli verdi. Yukarıda bahsedilen Ermeni heyetleri bu konferansta da isteklerini İtilaf devletlerine benimsetmeyi başardılar. Bu arada Milletler Cemiyeti, Ermeni sorununu görüşerek Ermenilerin himaye isteğinin kabul edilmesinin mümkün olmadığına karar verdi.10 General Harbord başkanlığında Anadolu’da incelemelerde bulunan Amerikan heyetinin verdiği rapor ışığında senato Ermeni mandası önerisini görüştü. Amerikan Senatosu, Ermeni mandası konusunu 24 Mayıs 1920 tarihinde oylayarak, 23’e karşı 52 oyla reddetti.11 San-Remo toplantısında barış anlaşması metni kesinleştikten sonra Osmanlı Devleti temsilcileri ile 10 Ağustos 1920’de Sevr Barış Antlaşması imzalandı. Antlaşmaya doğrudan Ermenilerle ilgili olarak 88., 89., 90.,91.,92.,93.,144.ve dolaylı olarak 230. maddeler konmuştur. Buna göre;12 Madde 88- Türkiye, öteki müttefik devletlerin yapmış oldukları gibi, Ermenistan’ı özgür ve bağımsız bir devlet olarak tanıdığını bildirir. Madde 89- Öteki Bağıtlı Yüksek Taraflar gibi, Türkiye ve Ermenistan da, Erzurum, Trabzon, Van ve Bitlis vilayetlerinde, Türkiye ile Ermenistan arasında sınırın saptanması işini ABD Başkanının hakemliğine sunmayı ve bu konudaki kararını olduğu kadar, Ermenistan’ın denize çıkışı ile sözü geçen sınıra bitişik bütün Osmanlı topraklarının askersizleştirilmesine ilişkin ileri sürebileceği bütün hükümleri kabul etmeyi kararlaştırmışlardır. 8 Seçil Akgün, General Harbord’un Anadolu gezisi ve Ermeni Meselesine Dair Raporu, İstanbul 1981, s.46-48. 9 Ermenistan Cumhuriyeti’nin kurulması ve ilk günleri hakkında bkz. Enis Şahin, Diplomasi ve Sınır, Gümrü Görüşmeleri ve Protokolleri, İstanbul 2005, s.89 vd. 10 Amerikan’ın Ermeni politikaları için bk. Levon Maraşlıyan, Ermeni Sorunu ve Türk Amerikan İlişkileri(1919-1923), çev. Şen Süer, İstanbul 2000, s.30-46. 11 Kadir Kasalak, Milli Mücadele’de Manda ve Himaye Meselesi, Ankara 1993, s.87-91; Ovanes Kaçaznuni, Taşnak Partisi’nin Yapacağı Bir Şey Yok (1923 Parti Konferansına Rapor), çev. Arif Acaloğlu, İstanbul 2005, s. 68-69. 12 Kâmurân Gürün, Ermeni Dosyası, Ankara 1993, s.252.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1