89 SEVR VE LOZAN’DA ERMENİ SORUNU erdirmek için alınacak tedbirleri incelemek ve bu toplantı sırasında bir rapor düzenlemek üzere altı üyeden meydana gelen bir komisyon kurulması. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 7 Haziran 1920 tarihinde çıkarmış olduğu kanunla, İstanbul’un işgal tarihi olan 16 Mart 1920’den itibaren Büyük Millet Meclisinin tasvibi haricinde İstanbulca akdedilmiş veya edilecek bilumum muahedat keenlemyekûndur hükmü ile İstanbul hükümetinin imzaladığı Sevr Antlaşmasını geçersiz saymıştır. Böylece Türkiye üzerindeki bütün Ermeni çabaları hukuken sonuçsuz kalmıştır.17 Nitekim 28 Eylül 1920 tarihinde Ermenilerin saldırıları üzerine TBMM’si adına harekete geçen Türk orduları bir gün sonra Sarıkamış’ı, 30 Ekim’de Kars’ı kurtarmışlardır. Kâzım Karabekir’in komutasındaki Türk kuvvetleri 7 Kasım’da Gümrü’ye girmiştir. Erivan’ın tehlikeye düşmesi üzerine Ermeniler, bütün Türk taleplerini kabul ederek, 2/ 3 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması’nı imzalamışlardır. On sekiz maddelik Gümrü Antlaşması, Türk Ermeni savaşını sona erdirmiş ve bugünkü sınırları çizmiştir. Antlaşmanın birinci maddesi; Ermenistan hükümetinin bazı Ermenilerin Osmanlı Devletine karşı düşman ordularına katıldığını ve katliamlar yaptığını kabul ettiğini göstermektedir. Onuncu maddede ise Ermeni sorununun doğmasında emperyalist devletlerin etkisi kabul edilerek, Sevr Antlaşmasının bizzat Ermeniler tarafından da reddedildiği vurgulanmaktadır.18 Gümrü Antlaşması ile Ermenistan devletine Anadolu toprakları üzerinde Ermeni taleplerinin olmadığı kabul ettirilmiştir. LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI VE ERMENİLER İstiklal Savaşı, 11 Ekim I922’de Mudanya Mütarekesi ile noktalanmış, artık kalıcı barış için çalışmalara başlanmıştır. Ermenilerle ilgili olarak Mudanya Mütarekesi’ne herhangi bir madde konmamıştır. Lozan Barış Konferansı’na davet edilen TBMM heyetine İcra Vekilleri tarafından müzakereler sırasında takip olunacak esaslar hakkında verilen on dört maddelik kararların birincisi; Şark hududu (Ermeni Yurdu) mevzubahs 17 Yılmaz Altuğ, “Onaylanmayan Antlaşmalar-Sevr”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi Dün/ Bugün/Yarın, (Mayıs 1970), s. 20. 18 Temuçin Faik Ertan, “Sevr, Gümrü ve Lozan Antlaşmaları Çerçevesinde Ermeni Sorunu”, Uluslararası Türk- Ermeni Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri (27-28 Kasım 2001), Ankara 2003, s. 65-66.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzE2Njg1